އިލްޔާސް ހުސައިން އިބްރާހީމް. (ލިޔުނީ: 2006 އޮކްޓޯބަރ ގައި)
އަޅުގަނޑުގެ މިމަޒްމޫނަކީ، ވަރަށް ހެޔޮހިތުން ރައީސް މައުމޫނަށް އަރުވާ ނަސޭހަތެކެވެ. ޢުމުރުފުޅުގެ ކޮންމެވެސް ދުވަސްވަރެއްގައި މިމަޒްމޫނު ވިދާޅުވެލައްވާނެ ކަމުގެ އުންމީދުކުރަމެވެ.
ފަހެ، ދަންނާށެވެ! ސަރުކާރުން ގާނޫނު އަސާސީއަށް އިހްތިރާމް ނުކުރާހާ ހިނދަކު، ރައްޔިތުންގެ އިހްތިރާމެއް ނުހޯދޭނެއެވެ. ގާނޫނު އަސާސީއެއް ލިބިގަންނަން ޖެހެނީ، ރައްޔިތުންގެ ހައްގުތަކާއި ހުރިހާކަމެއް އިންސާފުވެރި ހަމަހަމަ ގޮތުގައި ދެމެހެއްޓުމަށެވެ. މުޖްތަމަޢުގެ ޢަދާލަތު ގައިމު ކުރުމަށެވެ. އިންސާނާ ކާމިޔާބާއި ފަލާހުގެ މަގުގައި ސާބިތުވެހުރެ ދެދުނިޔޭގެ ކާމިޔާބު ލިބިގަތުމަށެވެ. އަދި ނަރަކައިގެ ގިނި އަލިފާނުން ސަލާމަތް ވުމަށެވެ. އިލާހީ ދީންތަކުގައި ގާނޫނު އަސާސީއަކީ، އެދީނެއްގެ ޝަރީޢަތެވެ. ދުސްތޫރެވެ. ދީނާއި އަގީދާ ދުސްތޫރުން ވަތްކެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. އެދޭއްޗަކީ އެކައްޗެކެވެ. އެބައެއްގެ ދީނައި އެބައެއްގެ އަގީދާ ވަތްކެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ. ދިރިހުރުމާއި މަރުވުން ބިނާކުރަން ޖެހޭނީ، އެބިންގަލުގެ މައްޗަށެވެ. މިފަދަ އަސާސެއްނެތި، އެންމެންގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓައި އިންސާފު ހޯދައިދެވޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. ރައްޔިތުންގެ ހުރިހާކަމެއް ބެލެހެއްޓެނީ، މިފަދަ އަސާސެއް އޮވެގެންނެވެ. މިފަދަހައްގު މަގެއް އޮވެގެންކަން ކަށަވަރެވެ. އިންސާނުންގެ މުޢާމަލާތަށާއި ޢިބާދާތަށް މަގުދައްކަނީ، މިދެންނެވި ބިންގަލެވެ. އެއީ ހައްގުގޮތެވެ. ހައްގުމަގެވެ. ދުސްތޫރެވެ. ގާނޫނު އަސާސީއެވެ. އެއްވެސް އިސްތިސްނާއެއް ނެތި އެންމެން ހަމަހަމަ ގޮތުގައި އެމަގަށް ތަބާވެ ކިޔަމަންވާން ޖެހޭނެއެވެ. ﷲ ގެ ރަހްމަތާއި ބަރަކާތާއެކު، ހައްގުގޮތް ބިންމަތީގައި ދަމަހައްޓަން ޖެހޭނެއެވެ. އެހެންނޫނީ ކުރިމަތީގައި އޮތީ ހަލާކެވެ. ގެއްލުމެވެ. އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ! ހައްގުގޮތް އައިސްފައި ވަނީ، ﷲ ގެ ކިބައިންނެވެ. އެއީ ސީދާތެދު މަގެވެ. ބޭނުންމީހަކު އީމާންވެ ލިބިގަންނާށެވެ. ބޭނުން މީހަކު ކާފިރުވެ މަގުފުރެދި ގަންނާށެވެ. ފަހެ، މަގުފުރެދި އަނިޔާވެރި ވެގަތް މީހާއަށް، ﷲ ވަނީ ނަރަކަ ތައްޔާރު ކުރައްވާފައެވެ.
ފަހެ، ދަންނާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން އިންސާނާ ވަނީ، ބޮޑުގެއްލުމެއްގައި ކަން ކަށަވަރެވެ. އީމާންވެ ހެޔޮކަންތައް ކުރިމީހުން މެނުވީ، އެހެން މީހުންނެވެ. އަދި ހައްގައިމެދު އެކަކުއަނެކަކަށް ވަސިއްޔަތްކޮށް ހަނދާންކޮށްދީ ޢަމަލުކޮށް އުޅުނު މީހުންނޫން އެހެން މީހުންނެވެ. ތިމާގެ އުފަންދަރިން ދަންނަ ފަދައިން ހައްގުގޮތް ރަނގަޅަށް އެނގިހުރެ އެކަންފޮރުވަން ތިޔަ މަސައްކަތް ކުރަނީ، ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ ހަމަ ޖައްބާރު ކަމުންތޯއެވެ؟ ގަދަބާރުގައި ބޭނުންހާ ގޮތަކަށް، ދެމިހުރުމަށް ތޯއެވެ؟ އޭ! އާދަމުގެ ދަރިޔާއެވެ! ދަންނާށެވެ! ތިޔަފަދަ ގަދަރާއި އިއްޒަތްދެއްވި ފަރާތްހަދާން ކުރާށެވެ. ބިރުވެތި ވާށެވެ. މަޑުމޮޅިވާށެވެ. ވިސްނަވާށެވެ. ބުއްދީގެ ބޭނުން ހިއްޕަވާށެވެ. ކިތަންމެ ގަދަފަދަ ކިއްލާއެއްގައި ފިލައިތިބި ކަމުގައިވިޔަސް ﷲ، ތިޔަބައި މީހުން، އެންމެން އެކުގައި އެއްތަނަކަށް ގެންނަވާނެއެވެ. އެއް މަޙްޝަރަކަށް ޖަމާކޮށް، އެއްކުރައް ވާނެއެވެ. އިންސާފުގެ ބިމަށް ތިރިކުރައް ވާނެއެވެ. ﷲ އީ ކޮންމެކަމަކަށްމެ ކުޅަދުން ވަންތަ ކަލާނގެކަން ހަނދާން ނެތުނީތޯއެވެ؟ ރަމަޟާން މަހުގެ ރަޙްމަތާއި ފުއްސެވުމާއި ދިންނެވުމާއި މުއްތިކުރެއްވުން އޮތީ، ހަމައެކަނި ރައީސް މައުމޫނު އެވިދާޅުވާ، ސުލްޙަވެރި ވުމަކު ނޫނެވެ. މިދުވަސްވަރުގެ އިރުޝާދުތަކުން އިވޭބައެއް އަޑުތަކުން ހީވާކަހަލައެވެ. އެޕާޓީއަކާއި ނުވަތަ އެކުލައަކާ، ނުވަތަ އެބަޔަކާގުޅި ސުލްޙަވެރި ވެއްޖެނަމަ، ހުރިހާކަމެއް ހަމަޖެހުނީއެވެ. ފުހެވުނީއެވެ. ދިންނަވާއި ސުވަރުގެ ކާމިޔާބު ވީއެވެ. މިއީވެރިކަމުގެ ފަރާތުން ދައްކަވާ، ސިޔާސީ ވާހަކަ ތަކެވެ. ގައުމުގެ ސުލްހަވެރި ކަމާއި އިސްލާމްދީނުގެ ސުލްހަވެރި ކަމަށް ގޮވާލެއްވުމެއް ނޫނެވެ.
އާދެ! އަސާސީ ކުރިމަތީގައި ރަސްރަސްކަލުން ނާއި ރައީސުންނާއި ފަނޑިޔާރުންނާއި ވަޒީރުންނާއި ބޮޑުންނާއި މުޅި ރައްޔިތުން ހަމަހަމަވާން ޖެހޭނެއެވެ. ހައްޖުގެ އަޅުކަމުން ދައްކައިދެނީ އެކަމެވެ. ކޮންމެމީހަކީ ވެސް މަސްއޫލިއްޔަތު ތަކެއް އުފުލަންޖެހޭ ޒިންމާދާރު މީހެކެވެ. އަނެކުންގެ ހައްގުތައް ހިމެނޭ، މަސްއޫލިއްޔަތު ތަކާއި ޒިންމާތަކާއި ހަވާލުވާއިރު، ﷲ އަށް ރުޖޫޢަވެ އަހުދު ކަށަވަރުކޮށް، ހުވާކުރަން ޖެހެނީ އެހެންވެއެވެ. ﷲ ގަންދެއްވައި ކުރައްވާ ހުވަޔާޚިލާފުވާ މީހަކީ، ޖަނަވާރެއްގެ ފެންވަރަށް ވެއްޓިގެންދާ މީހެކެވެ. އަނިޔާވެރި އަކަށް ވީއެވެ. ޖަންގަލީގެ ހަމަތަކަށް ތަބާވީއެވެ. ކަނޑުގެ އުސޫލުތަކަށް އެނބުރިގަނެ، އެކަން ލިބިގަތީއެވެ. އެމީހެއްގެ މައްޗަށް، ﷲ ގެ ނުރުއްސެވުމާއި ހަލާކު ހައްގުވީއެވެ. އެއްގޮތަށްވުރެ ގިނަގޮތުން އެމީހަކަށް އޭގެ ހިތިކަން ދައްކަވާނެއެވެ. ނޭނގިހުއްޓާ، ދާނީ ލިބެމުންނެވެ. ފޯރަމުންނެވެ. މިކަންމިގޮތަށް ގިޔާމަތް ދުވަހާހަމަ އަށް، ދެމި އޮންނާނެއެވެ.
އާދެ! ހައްގުގޮތުގައި ހައްގުތައް ދަމަހައްޓައި ނުދެވޭނެކަން، ތިމާއަށް އިހްސާސް ކުރެވޭ ހިސާބުން އެޒިންމާއިން ދުރަށްޖެހި، އެމީހެއްގެ އަމިއްލަ ހިތްހަމަޖެހުމާއި އަރާމުގައި އުޅުމަށް ވުރެންމޮޅުގޮތެއް އިންސާނާއަށް މިހާތަނަށް ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ. ތަޖްރިބާ ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. ފަހެ، ކުރެވުނު ތަޖްރިބާތައް ބައިވަރެވެ. އިންސާނުންނަށް ބުއްދިދެއްވައި އެންމެމާތް މަޚްލޫގުންގެ ޝަރަފުދެއްވީ އެބުއްދީގެ ބޭނުން ހިފުމަށެވެ. ބޭނުމެއްނެތް ބޭކާރު ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔޭގެ ތާރީޚުގަޔާއި ދިވެހިރާއްޖެގެ ތާރީޚުން މިފަދަ އެތައް މިސާލުތަކެއް ފެންނަން އެބަ ހުއްޓެވެ. އެމިސާލުތައް ހޯދައި ދިރާސާކޮށް ޢިބްރަތް ލިބިގަތުން މުހިންމުކަން ބޮޑެވެ. މީހާމީހަކަށް ހަދަނީ، މިފަދަ ޢިބްރަތްތަކުން ފިލާވަޅުލިބި ގަތުމުންނެވެ. ހައްގަށް އިހްތިރާމް ކުރުމަކީ މިއެވެ.
އާދެ! ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަފަހަރަށް އަސާސީއެއް އުފެއްދުމުގެ ރޫޙު މާލޭގެ ކުރިޔަށް ތިއްބެވި ބޭފުޅުންގެ މެދުގައި އާންމުވެ، ދުސްތޫރީ ވެރިކަމެއްގެ އެދެވޭ މަންޒަރުތައް ތަމްސީލުވާން ފެށުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އައްސުލްޠާން މުހަންމަދު ޝަމްސުއްދީނު އިސްކަންދަރު 1349ހ. ވަނަ އަހަރު ޝައްވާލުމަހުގެ، 29 ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހު، ދައުލަތުގައި ކުރިއަށްތިއްބެވި ބޮޑުންގެ ތެރެއިން ބައެއްބޭފުޅުން ހާޒިރުކުރައްވައި އަމުރު ކުރެއްވީ، އިސްލާމްދީނާއި ދިވެހި އާދަކާދައާއި ޚިލާފުނުވާގޮތަށް، ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އެކަށީގެންވާ ގާނޫނު އަސާސީއެއް އެކުލަވާ ލެއްވުމަށެވެ. މިމަސައްކަތް ހަވާލުކުރެއްވީ، ރަދުންގެ ސިއްކަފުޅުގެ ދަށުގައި ނެރުއްވި ފަތްކޮޅަކުންނެވެ. މިމަޖިލީހުގެ ރައީސަކަށް އިސްކުރެއްވީ، އަލްއަމީރު އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާ ނެވެ. އެމަނިކުފާނަކީ، ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބޮޑުވަޒީރެވެ. އެކަށީގެންވާ މަޢުލޫމާތުތަކެއް އެއްކުރެއް ވުމަށްފަހު، ގާނޫނު އަސާސީ ހެއްދެވުމަށް ފައްޓަވައި ގެންނެވީ، 1350ހ. ވަނަ އަހަރުގެ މުހައްރަމް މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. މިމަޖިލީހުގެ މަސައްކަތް ވަރަށް އަވަހަށް ކުރިއަށް ހިނގަމުން ގޮސް މުހައްރަމް މަހު، 22 ވަނަ ދުވަހު، އަސާސީ ތަރުތީބުކޮށް ނިމިއްޖެއެވެ. މިއެކަށައެޅުނު އަސާސީ، ކީރިތިމަހާރަދުންގެ އަރިހުގައި ދެންނެވީ، މުހައްރަމް މަހުގެ، 29 ވަނަ ދުވަހު މަތިގޭގެ ކަޓަކަރާ މަތީގައެވެ. އެޖަލްސާ ހިމެނުނީ އެއްގޮތަށް ވުރެ ގިނަ ގޮތްގޮތުން ތާރީޚީ ޖަލްސާއެއް ކަމުގައެވެ. ރަދުންގެ އަރިހުގައި، އަސާސީ ދަންނަވާ ނިމުމުން، ރަދުންހުށަ ހެޅުއްވީ މަޖިލީހުގެ ރައީސްގެ ސިޓީފުޅެކެވެ. އާދެ! އަލްއަމީރު އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ ސިޓީފުޅުގެ މަގްސަދަކީ، “ހަށިކޮޅުބުރަ ވާތީވެ” މަޖިލީހުގެ މެންބަރު ކަމުންނާއި ރައީސްކަމުން ދުރުވެ ވަޑައި ގަތުމަށެވެ. އިސްތިއުފާ ދެއްވުމަށެވެ. މިސިޓީފުޅާމެދު، ވަރަށް ތަނަވަސްކޮށް ވާހަކަ ދެކެވުމަށްފަހު، ހުރިހާ މެންބަރުންމެ ހަމަމުޅިން އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަތީ، ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ އެހީތެރިކަމާއި ނުލައި މިމަޖިލީހުގެ ކަންތައްތައް ކުރިޔަށް ނުގެންދެވޭނެކަން ކަށަވަރު ކަމަށެވެ. ނިމުނުގޮތަކީ، އެކަށީގެންވާލުއި ލިބިވަޑައިގެން އެކަލޭގެފާނު، މެންބަރު ކަމުގައާއި ރައިސް ކަމުގައި ދެމި ހުންނެވުމަށެވެ. މިޖަލްސާނިމުނީ މެންބަރުން އެދިވަޑައި ގެންނެވި ގޮތަށް، އެކިލެގެފާނު އެކަން ގަބޫލުކުރެއްވުމަށް ފަހުގައެވެ. ފަހެ، މިއީ އިސްތިއުފާ ދިނުމަށް ކިހާރީތި ނަމޫނާއެއް ތޯއެވެ.
އާދެ! ކޮންމެއަކަސް ގާނޫނު އަސާސީހަދާ ނިމިއްޖެއެވެ. އަސާސީ ފާސްކުރުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމަށް ޓަކައި، މަޝްވަރާ މަޖިލީހެއް ގައިމު ކުރައްވައިފިއެވެ. މަހާރަދުންނާއި އެކިލެގެފާނާ ދެމެދު ހިނގާދިޔަ ކަންތައްތަކެއް ހިނގާދިޔައެވެ. މަޝްވަރާ މަޖިލީހެއް އުފެދުނުތާ ގިނަދުވަސް ތަކެއް ނުވެއެވެ. ރެއަކީ، 1351ހ. ވަނަ އަހަރުގެ ޖުމާދަލްއާޚިރާ މަހުގެ، 13 ވީ ހުކުރު ވިލޭރެއެވެ. އިރުއޮއްސެނީ އެވެ. މަހާރަދުންގެ އަތްޕުޅަށް އެރީ، ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބޮޑުވަޒީރު، އަދި ބޮޑުބަނޑޭރި، ސުމުއްވުލް އަމީރު އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު، އޭނަގެ މަތިވެރި މަގާމުތަކުން، ދުރުވެވަޑައި ގަތުމުގެ އިސްތިއުފާގެ ސިޓީފުޅެވެ. “ހަށިކޮޅުގެ ބަލިކަމާއި ވިސްނުންފުޅުގެ ކޮށިކަމުން” މަގާމުތައް ފުރުއްވެން ނެތިގެންނެވެ. އެރޭ މަތިގޭގައި މަޝްވަރާ މަޖިލީހުގެ ޚާއްސަ ޖަލްސާއެއް، ޢިޝާނަމާދުން ފޭބީއްސުރެ ގާތްގަނޑަކަށް ފަތިސްވަންދެން ދެމިއޮތެވެ. މިޖަލްސާއާއެކު، ކީރިތި މަހާރަދުން، އެކިލެގެފާނުގެ އިސްތިއުފާ ގަބޫލުފުޅު ކުރެއްވިއެވެ. ސިޔާސީ ބޮޑާހޭކުމެއް ފާޅުގައި ފެންނާންނެތް، މިއީ ކިހާރީތި ގޮތެއް ތޯއެވެ! މާތްސިޔާސީ ބޭފުޅެއްގެ ޝަޚްޞިއްޔަތު ގައި ހުންނަންޖެހޭ ފުދުންތެރިކަމާއި އިޚްލާޞް ތެރިކަން، ދައްކުވައިދޭ ސިފަތައް ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ. ފަހެ، މިއީ އިސްތިއުފާ ދެއްވުމުގެ ވަރަށްރީތި ނަމޫނާއެކެވެ. ގަދަރާއި އިއްޒަތާއި އަބުރު ސަލާމަތް ކުރެއްވިލެއް ރީތިކަމާއެވެ! ވާހް! ހިތުގެ އަޑިން ހެޔޮދުޢާއާއި ސާބަސް ދަންނަވަމެވެ. ފަހެ، މިއީ މިހާރުގެ އަނިޔާވެރި، ވެރިންނަށް ހުރި، ފިލާވަޅުތަކެވެ. ތިމާގެ ނިމުން އަބުރުވެރި ކަމާއެކު، ބާއްޖަވެރި ކުރުމަށްހުރި ރީތި މިސާލުތަކެވެ. ދެރައީ، ރައީސް މައުމޫނުގެ ވިސްނުންފުޅު މިފަދަ ރީތި އަބުރުވެރި ހަޔާތަކާ ދިމާއަށް، ނުގެންދަވާ ތީއެވެ. ޢަމުދުން އެންމެ ހިތާމަވެރި ކަމަކީ، ތިމާއަށް ފަހު، ގައުމުގެ ކުރިމަގަށް އެއްގޮތަކަށް ވެސް ވިސްނަވާފައި ނެތުމުންނެވެ. ތިމާއަށް ފަހު، ގައުމުގެ ވެރިކަމަށް ރައްޔިތުން ގެންނާނެ ތިމާގެ އުފަންދަރިޔަކު ތައްޔާރު ކުރެވިފައި ނެތްތަނުގައި ސިޔާސީ ލީޑަރުންގެ ތެރެއިން ވެސް އެފަދަ ލީޑަރެއް ދައްކަވާފައި ނެތީތީއެވެ. ފަހެ މިއީ ވަރަށް ހިތާމަވެރި ކަމެކެވެ. ގައުމުގެ ކުރިމަގަށް އެއްގޮތަކަށް ވެސް، ވިސްނަވާފައި ނެތްކަމުގެ ހެއްކެކެވެ. ފަހެ، ދަންނާށެވެ! އުމުރުގެ ފަހުބައި އަބުރުވެރިކޮށް ބާއްޖަވެރި ކުރުމަކީ، މުޅިދަރި ފަސްކޮޅަށް ވެސް ދެވޭ އެންމެ މަތިވެރި ޝަރަފެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ކުރީގެ ރައީސް އިބްރާހީމް ނާސިރަށް ބައްލަވާށެވެ. ސައުތް އެފްރިކާގެ ޒަމާނީ ޑިމޮކްރަސީގެ ބައްޕަ މަންޑޭލާއަށް ބައްލަވާށެވެ. ޓެންޒާނިޔާގެ ޖޫލިޔަސް ނުރޭރީއަށް ބައްލަވާށެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތް ދެއްވުމަށް ފަހު، އުސްލަގަބުތައް ހާސިލް ކުރައްވައި، އަބުރުވެރި ދިރިއުޅުއްވުމެއް ޚިޔާރު ކުރެއްވުމަކީ، ގައުމަށާއި މުޅިދަރި ފަސްކޮޅަށް ރައްޔިތުންގެ އިހްތިރާމާއި ހިތްހަމަ ޖެހުން ގެނެސްދޭ ކަމެކެވެ.
އާދެ! ފަހުގެ ދިވެހި ތާރީޚުގައި ވެސް މިފަދަ އިސްތިއުފާތައް ހުށަހެޅި ގަބޫލު ކުރެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. މަޖްބޫރު ވެގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ދެވުނު، އިސްތިޢުފާތަކެވެ. އިސްތިޢުފާ ދިނުމަކީ، މީހާގެ ޝަޚްޞިއްޔަތުގެ ބުރަދަން އުފުލޭކަމެކެވެ. ވަޅުޖަހާ ކަމެއްނޫނެވެ. ހައްގުގޮތުގައި ވަޢުދުވެ އުފުލާ މަސްއޫލިއްޔަތެއް، ޒިންމާދާރު ގޮތުގައި އަދާ ނުކުރެވޭ ނަމަ، އޮތްއެންމެ މާތްގޮތަކީ، އިސްތިޢުފާ ދިނުމެވެ. އިޚްލާސްތެރި ކަމާއެކު، ދެވޭ އިސްތިޢުފާގައި ރޫޙާނީބާރު އެކުލެވޭނެއެވެ. ނޭނގިހުރެ މީހާއުފުލިދާނެއެވެ. އަލްއަމީރު އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު މިސްރުގައި ހުންނަވަނިކޮށް ރައްޔިތުންގެ އެދުމުގެ މަތިން، އަނބުރާ ދިވެހި ގައުމަށް، ވަޑައިގަންނަވަން ޖެހުމަކީ، މިކަމުގެ އަލިގަދަ ރީތި މިސާލެކެވެ. ފަހެ، ހައްގުނޫންގޮތް ދިޔައީ ފުނޑުފުނޑު ވެގެންނެވެ. ހިތާމައާއި ހިތްދަތިކަމާ އެކުގައެވެ. ހުރިހާބާރެއް ބީވެ، ނިކަމެތިވެ ދިޔައީ، އަބުރެއް އިއްޒަތެއް ނެތިއެވެ. އަރުވާލެވި، ހިތާމަވެރި ހާލަތެއްގައި އުމުގެ ބާކީއޮތް ދުވަސްތައް ހޭދަކުރުމުގައެވެ. ފަހެ ރީތިގޮތުގައި އިސްތިޢުފާ ދެއްވައި މިކަންކުރެއްވި ނަމަ، އަބުރުވެރި ކަމާއެކު، ރައްޔިތުންނަށް އޮތް އިޚްލާސްތެރިކަން ދިރިދެމި އޮތީހެވެ. ހިތާމަހުރީ އާދަމުގެ ދަރިންނަށް ނުވިސްނޭތީއެވެ. ހުރި ހިތާމައެއްގެ ބޮޑުކަމާއެވެ! ފަހެ، އަރުވާލެވިގެން ހުރި އާޔަތުﷲ ޚުމޭނީއަށް އިރާނުގެ ރައްޔިތުން މަރްހަބާ ދެންނެވީ، އެނާއަކީ ރައްޔިތުންނަށް އިޚްލާސްތެރި ލީޑަރަކަށް ވާތީއެވެ. އަދި ﷲ އަށް، އިޚްލާސްތެރި މީހަކަށް ވާތީއެވެ. އަރުވާލެވިގެން ހުންނެވުމަށް ފަހު، ކެނެރީގޭ މުހަންމަދު ނަޝީދު ވަޑައިގެންނެވުމުން، ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ނިގަބަޔަކު މަރްހަބާ ދެންނެވީ، އޭނާގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ކެރުމަށެވެ. ސިޔާސީ ކަންކަމުގައި ފަހަތަށް ޖެހިވަޑައި ނުގަންނަވާ ލީޑަރަކަށް ވީތީއެވެ. ޑޮކްޓަރ ވަހީދަށް ސަރުކާރުން ކުރި ޖެއްސުންތަކުން ނާއި ނޮހޮރުއްޕާނުގެ ސަބަބުން ގައުމާދުރުގައި ހުންނަވަނިކޮށް، އޭނާއަށް ދިވެހި ރައްޔިތުން މަރްހަބާ ދެންނެވީ، އޭނާގެ އިލްމާއި ގައުމަށް އިޚްލާސްތެރި ކަމުގެ މައްޗަށް ބުރަވެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، ރަސްކަމުގެ ނޮހޮރުއްޕާން ބޮޑުވެގެން އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު، އިސްތިޢުފާ ދެއްވައި ވަޑައިގެން މިސްރުގައި ހުންނަވަނިކޮށް ގައުމަށް ވަޑައިގެން ދެއްވުންއެދި މަރްހަބާ ދެންނެވީ މިފަދަ ސަބަބުތަކާ ހުރެއެވެ. ފަހެ، ގައުމީ ލީޑަރުން ދެކެ އަބަދުވެސް ރައްޔިތުން ލޯބިވާނެއެވެ. ކޮންމެތާކު ތިއްބެވިއަސް ރޫހާނީ ގުޅުންތައް ހިނގާނެއެވެ.
ފަހެ، ދަންނާށެވެ! މިޒަމާނުގެ ގޮތަށް ނަޒަރުކޮށް ދަންނަވަނީނަމަ، ނަގުދުފައިސާ އިން، ފަސްޕަސެންޓް ނުވަތަ ދިހަ ޕަސަންޓް ފައިދާދީގެން، ނުވަތަ މާއްދީއެހީ ތެރިކަންފޯރުކޮށް ދީގެން ކުރުވާ ކަންތަކުގައި، ލޯތްބެއް ކުލުނެއް ނުހުންނާ ނެއެވެ. އިޚްލާސްތެރި ކަމެއް ނުހިމެނޭނެއެވެ. ނަގުދުފައިސާ ލިބޭހާހިނދަކު، އެކަމެއް ކުރާނެއެވެ. އެކަމެއްގައި އަވަދިނެތި އުޅޭނެއެވެ. ލޯބިންކަމަށް ހެދިގެން އުޅޭނެއެވެ. ފައިސާކޮޅު ނުލިބޭދުވަހު އެންމެ ނުބައިވެ، ނުލަފާގޮވާއި ބޮލަށް އަރާނެއެވެ. ހަޅޭލަވަމުން ފަހަތުން ދުވާނެއެވެ. ފަހެ، ލޯތްބާއި އިޚްލާސްތެރި ކަމުގެ ރުހުން، ބޭނުމިއްޔާ ހައްގަށް، ލޯބިކުރަން ދަސްކުރާށެވެ. އެނޫންގޮތެއްގައި ފެންނަން ހުންނާނީ، މުޅިންވެސް އަމިއްލައަށް އުފައްދައިގެން އުޅޭ، އާރެއްބާރެއް ނެތް، ވަގުތީ އުފެއްދުން ތަކެވެ. ވަގުތީ ކުލަވަރު ތަކެވެ. ފަހެ، އެންމެ ކައިރިން ފެނިގެން މިދިޔަ މަންޒަރަށް ބައްލަވާށެވެ. ރައީސް މައުމޫނު އެންމެފަހުން ޗައިނާއަށާއި ކިއުބާއަށާއި އެމެރިކާއަށް، އދ.ގެ، 61 ވަނަ އާންމު ޖަލްސާގައި ބައިވެރިވުމަށް ކުރެއްވި، ފަޚްރުވެރި ދަތުރުފުޅު ނިންމާލައްވާފައި މާލޭގެ ލޮބުވެތި ފަސްގަނޑަށް އަރާވަޑައި ގެންނެވި ދުވަހުގެ، އަސަރުން ފުރިގެންވާ، ޢިބްރަތްތެރި ހާދިސާއަށް ބައްލަވާ ލައްވާށެވެ. ފުރަތަމަ ފަހަރަށް، އަމިއްލަ ދެއަތުންނާއި ދެލޮލުންނާއި ދެކަންފަރުން، ސިކުނޑިއަށް އިހްސާސްކުރެވި، ހިތަށް ވެރިވެގެން ދިޔައީ، މުޅިއެ ސަރަހައްދަށް ގުގުމާފައިވާ އިސްތިޢުފާގެ އަޑާއި ދެކެން އެއްގޮތަކަށް ވެސް ބޭނުންނުވާ މަންޒަރުތަކެވެ. ކާރުކޮޅު ވަށާލާއި ކާރުކޮޅުގެ ބިއްލޫރިތަކުގައި ތަޅާހެދީއެވެ. މިއީ ރައީސް މައުމޫނުގެ ލެއަށް މިކަމުގެ އަސަރުކުރާނެ ފަހަރުކަން ޔަގީނެވެ. މީގެކުރިން ވީޑިއޯއާއި ފޮޓޯއިން ދެކެވަޑައި ގެންނެވި، މަންޒަރުތައް، މިހާރު ތަޖްރިބާ އެކުރައްވަނީ، ވަރަށް ގާތުންނެވެ. ހަމަލޮލުންނާއި ސީދާ އަމިއްލަފުޅު ކަންފަތުންނާއި ހަށިކޮޅުން އިހްސާސް ކުރެއްވީއެވެ. ފެންބެހުމުގެ ނަމުގައި ސައުތު ހޮޓަލުން ބައިވަރު ބިދޭސީން، ހައްދައިގެން ގެންގޮސްފައި ތިއްބެވެ. ކ.އަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ކާރިރަށްތަކަގެ ކަތީބުން ހައްލައިގެން ދޯނިފަހަރާއި ސްޕީޑް ލޯންޗް ފަހަރުގައި ރައްޔިތުންގެ ބަޔަކު، އޮޅުވާލައިގެން މާލެގެނެސް އެތެޅުވީ، ކޮން ބަނގައެއް ތޯއެވެ؟ ގައުމީލަވައެއް ކިޔާލާނެ މީހަކު، ފައިސާ ދީގެން ވެސް ނުވެގެން، ލަވަޖެހީ ސިފައިންނެވެ. ސިފައިންގެ ތެރެއިން ބޭރަށް ސްޕީކަރުތައް ނެރެ ގެންނެވެ. ށ.ފީވަކު ރަމީޒާއި ށ.ކޮމަންޑޫ ރަމީޒާއި އެޓޮލްސް ޝީރީނު، ވަޒީފާއަދާކުރުމުގެ ރަސްމީނަމާއި ހައިސިއްޔަތުން ކުރައްވަމުން، ދައްކަވަމުން ގެންދެވި، މަންޒަރު ތަކުގެ ފަހަތްއޮތްގޮތާ މެދު، އެއްފަހަރު ނަމަވެސް ވިސްނާ ލެއްވިން ތޯއެވެ؟ އެދުވަހުގެ ވީޑިއޯއިން ބައްލަވާލައްވައި ހަގީގަތް ދަނެގަތުން ބުއްދިވެރިއެވެ. ދެރަމީޒާއި އެޓޮލްސް ޝީރީނަކީ، މިނިސްޓްރީ އޮފް އެޓޮލްސް ޑިވެލޮޕްމަންޓުގެ ވަރަށް ސީނިއަރ ސްޓާފުންނެވެ. ފަހެ، ސިފައިންނާއި ފުލުހުންދެކެ ރުޅި އިސްނުކުރައް ވާށެވެ! ހަގީގަތްވާނީ ހަގީގަތަށެވެ. މިފިލާވަޅު ތަކުން ތަޖުރިބާ ހޯއްދަވާށެވެ. ސިޔާސީޕާޓީތައް، އަދިއޮތް ފަންތީގައި ޑިޕްލޮމެޓިކް ގޮތުން މައިތިރި ކުރެވިދާނެއެވެ. އެހެނަސް ދުސްތޫރީ ހައްގުތައް ގެއްލިފައިތިބި، ނިކަމެތި ރައްޔިތުންގެ ޝުޢޫރުތައް މައިތިރި ކުރެވޭނެ ޑިޕްލޮމެސީއެއް އަދި އިނގިރޭސިންނަށް ވެސް ދެއްކިފައެއް ނެތެވެ. ހޯދިފައެއް ވެސް ނެތެވެ. އިރާގުގެ ބަސަރާއަށް ވަމުންދާގޮތް ބައްލަވާލައް ވާށެވެ! ޝަހީދު ސައްދާމް ހުސައިން ކޮބައި ތޯއެވެ؟ އޭނާގެލޮބުވެތި ދެދަރިކަލުން ކޮބައިތޯއެވެ؟
އޭ! އަޝްރަފުލް މަޚްލޫގާތުގެ މާތްސިފަ ލިބިގެންވާ އާދަމުގެ ދަރިޔާއެވެ! ހައްގުދެނެ ގަންނާށެވެ! ހައްގުގޮތް ހަދާނުން ކައްސާލިޔަ ނުދެއްވާށެވެ! ދުސްތޫރީ ހައްގުތައް ދަނެގަން ނާށެވެ! އަސާސީއަށް ހަމަހަމަގޮތުގައި އަމަލު ކުރައްވާށެވެ. ހައްގަށް ނަސްރު ދެއްވުމަށް މަދަދުވެރި ވެލައްވާށެވެ. ހަމަހިލާ އެއްވެސް މީހެއްގެ، އެހީތެރިކަން ނުލިބުނަސް، ހައްގަށް ނަސްރުދެއްވާނެ ދުވަސް އަންނާނެކަން ޔަގީނެވެ. ކަށަވަރެވެ. ވީމާ އެފަޟީޙަތްތަކާއި ބަދުބަސްތަކުން ސަލާމަތްވުމަށް އޮތްރީތި، ސާފުމަގުގައި އިސްތިއުފާ ދެއްވުން ބުއްދި ވެރިއެވެ. އުމުރުން ދެންއޮތް ދުވަސްތައް އުފަލާއި އަރާމުގައި ހޭދަކުރެއް ވުމަށެވެ. އަބުރުސަލާމަތް ކުރެއްވުމުގެ ބޭނުމުގައެވެ. ފަހެ، މިއީ ރައީސް މައުމޫނަށް ވަރަށް އިޚްލާސްތެރި ކަމާއެކު ހިތުގެއަޑިން ދަންނަވާ ނަސޭހަތުގެ ބަސްކޮޅެއް ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރައްވާށެވެ. އަޑުއެއްސެވުން އޮތީ، އެމަނިކުފާނަށެވެ. އުމުރުފުޅުން ފަހު ދުވަސްތަކުގައި ހިތްހަމަ ޖެހުމާއި އަރާމުލިބޭނީ، މިފަދަ ވާހަކަތަކަށް ވިސްނާއި ނަޒަރުކޮށް އިސްތިއުފާ ދެއްވައި، ވެރިކަމާ ދުރަށް ޖެހިވަޑައި ގަނެވިގެންނެވެ. އޭ! ﷲ އެވެ! ވީހާއަވަހަށް ހައްގުގޮތް ފާޅުކުރައްވާއި ހައްގަށް ނަސްރު ދެއްވާއި ބާތިލުގޮތްތައް، ނެތި ކުރައްވާށިއެވެ! އާމީން!